Üstün yetenekli çocukların belirlenmesi ve onlara yönelik eğitimin takibi oldukça önemlidir. Her yaş grubu için zekâ testi yapmak olağan olmadığından üstün yeteneklilerin genel özelliklerini bilmek; hem ebeveyne hem de okuldaki öğretmene üstün yeteneklileri fark etme konusunda bakış açısı kazandıracaktır. Üstün yeteneklilerin genel gelişimsel özelliklerine bakacak olursak;
* Bebeklik gibi erken bir dönemde başlamış olan olağan dışı dikkatlilik ve enerjik olmak
* Erken yürüme ve bebeklik döneminde fazla uyumama
* Fiziksel gelişiminin yaşıtlarından iyi olması
* Çabuk ve kolay öğrenme
* Okul öncesinde büyük ölçüde kendi kendine öğrenilen okuma ve yazma (Ancak artan uyarıcı sayısı ve daha bilinçli ebeveynlik sayesinde çocukların daha kolay bu aşamaya geldiğini göz önünde bulundurmak gerekli)
* Empati yeteneğinin gelişmiş olması
* Olağandışı duygusal derinlik, yoğun duygular ve tepkiler, aşırı duyarlılık
* Soyut, karmaşık, mantıksal ve öngörülü düşünme yetisi
* Liderlik becerisi
* Erken yaşlarda beliren idealist yaklaşımlar ve adalet duygusu
* Pratik zekası gelişmiştir ve hafızası kuvvetlidir
* Kendisinden 2-3 yaş büyük çocuklarla ve yetişkinlerle oynamayı tercih etme
* Sosyal, politik konular ve haksızlıklar ile ilgili duyarlılık
* Uzun dikkat süreleri, yoğun odaklanma ve tutarlı kararlılık (Sadece video oyunlarına olan ilgiden bahsetmiyoruz)
* Kendi düşüncelerinde kaybolma, hayallere dalma
* Kendisinin veya başkalarının yetersizlikleri veya yavaşlıkları ile ilgili sabırsızlık
* Temel becerileri daha hızlı ve daha az tekrar ile öğrenebilme
* Öğretilenin ötesine geçerek araştırıcı sorular sorma
* Geniş ilgi alanları (Bazen bu yalnızca bir alana çok derin ilgi olarak da görülebilir)
* Çok gelişmiş bir merak duygusu, sonu gelmeyen sorular sorma
* Deneyselliğe ve birçok şeyi normalden farklı biçimlerde yapmaya duyulan ilgi
* Fikirleri veya diğer şeyleri alışılmadık veya kolayca görülmeyecek biçimlerde birleştirme)
* Keskin ve bazen alışılmadık espri anlayışı, özellikle kelime oyunlarına ilgi
Üstün yetenekli olmanın getirdiği avantajların yanında, iyi yönlendirilemediği zaman bazı dezavantajları da yaşayabilmektedirler. Bu durumlara örnek vermek gerekirse üstün yetenekli çocuklar; anlaşılamama ve dışlanma duygusuyla karşı karşıya kalabilmektedirler. Akranlarına göre daha farklı düşünen çocukların, sosyal becerilerinin desteklenmesi kendilerine daha iyi ve anlaşılır şekilde ifade etmelerine yardımcı olabilir. Aynı zamanda ben mükemmelim düşüncesi oluşabilmektedir. Bu düşünce ebeveynler tarafından da destek gördüğü çocuğun iyi olduğu alanlara odaklanarak kendisini gelişime kapatmasına neden olabilir. Üstün yetenekli bireylere karşı yüksek beklentiler de oluşabilmekte bu durumda kişi üzerinde baskı oluşturabilmektedir.Üstün yetenekli olmak farklı açılardan bakabilmesine olanak sağlayan bir durum ancak her çocuk kendi gelişimi içinde değerlendirilmelidir. Kendilerine yöneltilen beklenti dolu bakışların altında ezilmelerine izin verilmemesi önemlidir.Ne olursa olsun onun çocuk olduğu unutulmamalıdır.
Kaynakça: Renzulli, Joseph S.; Three-Ring Conception of Giftedness (1998). Webb, J.T., Gore, J.L., Amend, E.R. ve De Vries, A. (2007). A Parent’s Guide to Gifted Children. Scottsdale, AZ: Great Potential Press.