Fobi; maruz kalındığında hızlı bir şekilde kaygının artmasına neden olan, belirli bir nesneye ya da duruma karşı hissedilen güçlü ve sürekli bir korkudur. Klostrofobi (kapalı alan korkusu), akrafobi (yükseklik korkusu), agorafobi (kalabalık-açık alan korkusu), uçak korkusu, hemofobi (kan tutması) bazı yaygın fobilerdir. İnsanlar genellikle kaygılanmalarına neden olan nesnelerden ya da durumlardan kaçınarak fobilerini kontrol etmeye çalışırlar. Fobilerimizin aşamalarını belirleyip, duyarsızlaştırılarak azaltabilir ya da tamamen ortadan kaldırılabiliriz.
Bakalım Gözde, örümcek korkusuyla baş etmek adına danışmanıyla nasıl bir yol izlemiş?
Gözde, bu yaz da kampta görev almak istiyordu. Yaz kampına katılan öğrencilere, yüzmede, ateş yakmakta ve çadır kurmada yardım etmeyi çok istiyordu. Ancak aşırı düzeyde olan örümcek korkusu ile baş edip etmeyeceğini bilemiyordu. Geçen seneki kampta örümcek Gözde’nin çantasına kaçmış, oradan da ceketinin içine girmişti. Ceketini giydiği zaman, örümcek teninin üzerinde yavaş yavaş ilerlemiş, fark edince çığlık atmıştı. Bu olay onun için kötü bir deneyim olmuştu. Gözde bir psikolojik danışmandan yardım almaya karar verdi. Öncelikle Gözde’nin kendisinde korkuya neden olan örümcekle ilgili durumların listesini yapması gerekmekteydi. Sonra da bunları, en az korktuğundan en çok korktuğuna göre sıralaması gerekliydi. Bu bir aşamalı listeydi. Gözde’nin aşamalı korku listesi şöyleydi:
Çadırımın dışında yürüyen örümcek.
Çadırımın içinde yürüyen örümcek.
Yatağımın yakınında yürüyen örümcek.
Yatağımın üstünde yürüyen örümcek.
Giysilerimin üstünde yürüyen örümcek.
Tenimin üzerinde yürüyen örümcek.
Yüzümde ya da yüzümün yakınında yürüyen örümcek.
Danışman bir sonraki oturumunda, Gözde’den rahat bir şekilde oturmasını, gözlerini kapatmasını ve kaygı düzeyinin 0-10 arasında (0 tümüyle rahat – 10 çok kaygılı) olan ölçek üzerinde değerlendirmesini istedi. Gözde, kaygı düzeyini 5 olarak belirledi. Danışman, Gözde’nin bütün kaslarını gevşetmesine yardımcı oldu. Sonra da zihninde huzurlu ve güvenli bir yeri hayal etmesini istedi. Gözde’nin kaygı düzeyi 0’a düştü. Sonra danışman, çadırın dışında bir örümcek yürüdüğünü hayal etmesini istedi. Kaygı düzeyi 3’e çıktı. Begüm kaslarını yeniden gevşetti ve kendini huzurlu bir yerde yeniden hayal etti. Çadırın dışında bir örümceğin yürüdüğünü hayal ederken kaygı düzeyi 1 olana kadar kaslarını gevşetmeye devam etti. Bir sonraki aşamada, örümceğin çadırın içinde yürümesi koşuluna geçti. Birkaç oturum bu alıştırmaları tekrar etti. En son yüzünde örümceği hayal ederek, kaygı düzeyini 1’de tutabildi. Gözde, bu alıştırmalı evde de uygulamaya devam etti. Sonunda Gözde kamp veya örümceğin bulunabileceği ortamlara girme konusunda daha kendini güvenli hissetmeye başlamıştı.
Eğer sizin de herhangi bir duruma, canlıya ve cisime karşı fobiniz var ve hayatınızı etkileme derecesinde ise bu aşamaları kendinize uyarlayabilirsiniz.