Yarlıkların Buluşma Yeri, Suların Kavşağı
GÖĞDEN Yarlığı…
Göğden – Çömelek Yarlığı’nın uzandığı en geri uç (36.875736, 33.688004), 1910 metre yükseltisi olan Midilliç Dağı’nın 2,5 km doğu yönü etekleridir… Burada, 1850 metre yükseltide başlayan, küçük çöküntüler biçiminde belirip ilerleyen belli belirsiz sızıntı sığ su yatağı oluşumu, kendi yolunda uzamasını sürdürdükçe giderek derinleşen bir yerkabuğu çatlağına dönüşecektir… Yazları kuru, kışları kar suyu yatağı oluşumu olarak gözlemlediğimiz ilk 5 km uzunluktaki kesitin ardından, artık yatağın derinleşme sürecine girdiği konuma (36.838783, 33.717885) varılmış olur… Buradan sonra, sağlı sollu beş ayrı yarlık kesiğinin güneydoğu yönde ilerleyişini sürdüren ana yarlığa sırayla eklendiği görülür… Yükseltisi 1800 metreye ulaşan Çavdarkoyağı Doruğu’nun batısından geçen yarlığın çevresinde ana yükselti düzlükleri, yaklaşık 1700 metre yükseltide ölçülürken, yarlık içinde yükselti önce 1600 metre, adından gelinecek olan Göğden Yaylası yerleşimi berisinde 1500 metrelere inecektir… Dolayısıyla yarlık yatağı içi ile onu çevreleyen yükseltiler arası uçurum yaklaşık 200-250 metre derinlikleri görmüş olur..
Yarlık uzunluğu, başladığı konumdan yaklaşık 12. km’ye ulaştığında, Çömelek’e bağlı olan Göğden Yaylası konumuna gelinmiş olur… Burada yarlık içinde su yatağının geçtiği kesitin yükseltisi 1370-1400 metre aralığında görülürken, bu konumu çevreleyen kaya doruğu yükseltiler 1700-1800 metre aralığında ölçülür… Göğden konumundan (36.801321, 33.648270) geçen ana yarlık kesiğine, kuzeybatı (Çivi yönü) doğrultudan inen yaklaşık 5 km uzunluğa erişen ek bir yarlık gelip bitiştiği için, Göğden yayla yerleşimi oturumu burada üç yönden gelen yarlıkların içinde yayılmış görünür…
Göğden’den sonra güney yönde ilerleyen ana yarlığın yatağı 1060 metre yükseltiye indiğinde, Çömelek’i İbrahimli’ye bağlayan yol ile kesişilmiş olur… Keskin dönemeçlerin olduğu bu yol kesiti (36.724183, 33.666094), yarlığın başladığı en uç konuma 22 km iz düşüm uzaklığındadır… Çömelek Yarlığı’nın boyu, başladığı yerden 28 km uzunluğa eriştiğinde ise bu kez kuzeydoğu yönden gelip inen bir diğer yer kabuğu kesiği olan Kıca Yarlığı’nın ucuna denk gelinecek, ancak bu iki yarlığın ucu açıkça birleşemeyecektir…
Kıca yönünden gelen ikinci yarlık ile denkleşilen bu alanda (36.676330, 33.674119) , Göğden Yarlığı’nın yükselti derinliği 600 metreye inmiş olacaktır… Yarlık uzunluğu 31 km olduğunda (36.657182, 33.663634) ise artık denkleşim alanı son bulup yer kabuğu kesiğinin önünü 800 metre yükseltiye erişen tepelerin kapatmasından dolayı ilerleyişi son bulacaktır… Burada, yaklaşık 3 km uzunluk boyunca iki yarlığın denkleşim alanına yayılan yerde, ortada biri 750, diğeri 830 metre yükseltide olan iki sivri tepenin görülüyor olması, onlara bir karşılaşma yada bir çarpışma yükseltisi etkisi verecektir.
Öyle ki bu iki tepe yükseltisi, doğrudan doğruya bu iki yarlığı açıkça birbirine kavuşturmamış olacaktır… Bu kesişime varan iki koldan yukarıda anlattığımız olanına Göğden Yarlığı adını, diğer yönden gelenine ise Kıca Yarlığı adını vermek doğru olacaktır… Bu adlandırmalara söz konusu yarlıkların başlangıç konumlarında başka kırsal yerleşimler olsa da yarlık görünümü kazanılan derin yeryüzü çatlaklarını gördüğümüz kırsal konumları temel almak daha sağlıklı adlandırma yapmamızı sağlayacaktır…
Göğden Yarlığı içinde yıl içi değişik dönemlerde yoğunlaşacak olan su akışı, kar sularının etkisi ile başlangıç konumunu, konunun en başında sözünü ettiğimiz konumlara değin geri çekebilecekken kurak aylarda suyun belirdiği konum Göğden yayla yerleşimine doğru yaklaşıp aşağı yükseltilere inerek çekilmiş olacaktır… Dolayısıyla Göğden Yarlığı’nın yerkabuğu çatlanım uzunluğunu sağlıklı verebilirken yarlık içinde akan suyun başlangıç konumu aylara göre görülen değişimden dolayı kesin uzunlukta verilemez durmaktadır… Yine de kar suyu yataklarının 5 km sonrasını başlangıç alacak olursak, Göğden Yarlığı içinde akan suyun Dereköy’e varmadan önce Kıca Yarlığı içinde gelen su ile birleştiği yere değin olan uzunluğunu yaklaşık 25 km olarak verebiliriz… Bu suyun, su kavuşum konumuna değin indiği yükselti değişimini de böylece 1600 metrelerden 650 metrelere düştüğü için 950 metre olarak öngörebiliriz…
Devamı gelecek sayıda…
