Bu defa beton harçlı oldu ama geçmişin izi ana doku taşlarda kendini koruyor kuşkusuz. Eski yapının arka kısmına briket ekler yapılmış durumda. Bu gün buranın sahibi torunlarından adını taşıyan. Kendisi ile daha önce bu konuda konuşmuştum. “Tülütepe’den (Sibila) bir tane köşe taş var burada diğer taşları Köristan’dan getirmişler” demişti.
Köristan, Kömürcü merkezin doğu yönündeki dağın tepesinde bulunan kaya yerleşimdir. Asker amcanın çadırlarını kurduğu yerden ileri doğru ilerleyerek gidilir. Çokça çıkmışlığım vardır. Kavaközü’nün (Sibila) iki Köristanından biri ve daha önde olanıdır. Köristan adını içinde yakılan ateş nedeni ile mağaranın, inin içinin tamamen is ile kaplanmış olmasından alır. Konudan anlaşıldığı gibi, Kavaközü’nde birçok yapının taşının önemli bir kısmı Köristan’dan da getirilmiştir. Özellikle yapımı yoğun emek ve iyi ustalık gerektiren, çamur harç taş örgü yapılarda çok çok önemli olan köşe taşları. Köşe taşlarının altı yüzü olur. Beş yüzünün dereceli, gönyeli düzenlenmiş olması gerekir. Yapıya önemli oranda dayanıklılığı, düzgünlüğü veren bu taşlardır. Yaklaşık kırk çarpı elli çarpı kırk ebatlarında olur. Yapılarda taş malzeme zamanı ulaşım olanakları kısıtlı. Köristan’dan eşeklerle taşınırlarmış. Bir eşek sadece iki köşe taşı taşıyabiliyor. Bu durum Sibila’dan, Punura’dan taşınan köşe taşları için de aynen geçerli. Bin dokuz yüz seksen yılından sonra yapılan yapılarda antik örenlerden taş taşıma işleri oldukça azalmış, yapılanlarda olanaklar ölçüsünde traktörler ile yapılmıştır.
Diğer çardak Sibila’nın güneybatısı’nda. Sibila’nın sınır hattı kaşı ile bir alttaki kaşın, hemen orta noktalarında Köse Ahmet Ak’a ait. Buranın taşlarının tamamı hemen üstündeki Sibila öreninden. Emin değilim, ama buranın yapıldığını hayal meyal hatırlıyorum sanki. Şimdi yıkılmış durumda. Bu gelişimde anladığım kadarı ile buradan da bir başka yere taşınmış olmalı. Zira mevcut taşlar temel düzeyinde kalmış yapıyı örgülemeye yetmez.
Bu yapının doğu yönünde ilerlerken sanatsal bir taş buldum. Dikme üzerine iki yönlü kemer örme için kullanılan yapı taşıdır bu. Oldukça sevindirici bir an oldu benim için. Fotoğrafladım. Doğu yönde ilerleyip alanı aşağılı yukarılı sahayı taradıksa da arkadaşımın bulduğu birkaç testi kırığı, şekillendirilmiş birkaç değişik taş ile kaldık. Bunları fotoğraflayıp olduğu yerde bırakıyoruz. Bu arada Koca Hüseyin Ateş’in çardağının üzerine denk gelen yeri de dolaştım. Tekrar tepeye çıkıp, arazi sahibince makinalara toplatılıp, tepe zirve kenarına dökülmüş taş, çakıl yığınlarına baktım. Heyecanlandıracak bir gelişme yok.
Tekrar tepe zirvesindeyim. Daha önceki gelişlerimde bulduğum halen tepede bulunan taşları merak ediyorum. Bolca fotoğraflamıştım. Sütün parçası olarak düşünüyordum, ama şu an bu kanım değişti. Bunun birkaç nedeni var. Öncelikle taşlar sütun yapılacak kadar sanatsal işlenmemişler. Ölçülendirme olarak, yükseklik bir yana çap olarak birbirleri ile sütün olabilecek ölçülere sahip değiller. Yeterince olmamaları da ayrı bir konu.
Bu arada Prof. Dr. Şevket Dönmez başkanlığında yapılan Oluz Höyük / Amasya kazı sonuçlarının bize verdiği bilgiler içinde bulunan, Sibila’da konu ettiğim sütunlardan bir fikre varmaya çalışıyorum. Oluz Höyükte de aynı sütunlardan tekil kullanımlı, farklı yerlerde, yaklaşık ölçülerde görünüyor. Sayı olarak daha fazla. Sibila’da yapılacak kazıda da sütun sayısının artacağını öngörebiliriz. Bu bilinmezliği yanı sıra Oloz Höyük benzerliği ile muhteşem bir kültür varlığı ve doğrudan Pers yerleşimine, Sibila’ya işaret ediyor.
Daha önce bulduğum yerlerde buldum görmek istediğim taşları. Güneybatı yönde olan ikisi, arazi içinde olandan daha irice. Arazinin sürülmesine engel olacak olan bu ikisi kenara, Karamakların içine çekilmiş. Ekilemeyecek yerlere. Umarım başlarına bir şey gelmez.
Bu arada Sibila’da yeni kaçak kazı yapılmamış durumda. Bu iyi haber. Önceki kaçak kazı alanını gözlemledim, aynı duruyor. Bu arada tepede bulunan, yapı taşı olacak şekilde düzenlenmiş, götürülmemiş taşlar ile daha önceden gördüğüm, Sibila’dan götürüldüğünü bildiğim taşlar arasındaki ilişkileri sorguladım. Oloz Höyük ile ilişkilendirdim “Ayrısı gayrısı yok” sonucuna vardım. Bu gözlem de beni Sibila’ya ulaştırdı.
Bu arada Sibila’nın tapuda kayıtlı bir yolu olduğunu öğrenmiş bulunuyorum. Sibila’ya giriş çıkışımız yoldan olmaktadır. Bu yol Sibila’nın bu günkü sahiplerinin ulaşımı için ayrılmış ve devletin kayıtlarında sabit. “Harmanlık” bu alana ilgili ilk tapulama çalışmasında harmanlık olarak ayrılmış. Yol da ayrılmış. Takip eden tapulama çalışması sırasında ilk tapu sınırlarının, yanlış okunması, hatalı yorumu nedeni ile yok sayılan yolun, Sibila arazisi sahipleri için verilmesi karşılığında Sibila sahiplerinden Köse Ahmet Ak (Çaktığım Mehmet Ak babası) ve Köse Mustafa Ak’ın (bir dönem muhtar olan) oluru ile ikinci tapulamada bitişikteki arazi içine dahil edilmiş. Harmanlığın verilmesi, sözde veren kişilerin yetkisi dahilinde olmadığı için hukuksuzdur. Harmanlık, yollar gibi yerler kamu alanlarıdır. O an için muhtarlık / köy tüzel kişiliğinindir. Burada hukukun çözeceği bir konu var sanırım.
02/10/2023
Devam edecek…