Bir süre bu dokuda devam eden eğim, kısmi bir düzlüğe ulaşır. Büyük olmayan. Burada ulu bir söğüt ağacı var. Çevresinde de taş kümelenmesi. Belli ki vakti zamanında burada bir korunak yapılmış. Bu gün için türü belli olmayan. Yukarıdan süzülüp gelen, bir türlü yer üstü olamayan su, söğüt civarında açığa çıkar. Dört mevsim akan bu su bu gün olduğu gibi geçmişte de buranın ana su kaynağı olmalı. Zira Köristan kayalığı kadim bir yerleşim yeri. Dönemin insan barınımına çok uygun olduğu gibi hayvancılık yapmaya çok uygun olan bu aralarda başka bir su kaynağı yok. Çok daha aşağılarda bulunan Kömürcü Çayı’nı saymaz isek. Öte yandan saymaya da gerek yok zira çaydan Köristan’a su çıkarmak, dönem için mümkün değil. İstisna haller hariç.
Köristan, zirvesindeki kayalıkla bilinen, aşağıya doğru hızla genişleyen, oldukça yatay bir koyaktır. Köristan Koyağı denir buraya. Koyakların barınma avantajlı yerler olduğu bilinir. Bahar erken gelir buralara, erken yeşillenir toprak. Köristan Koyağı, Kömürcü Özü yönünde iki bölümden oluşur. Yukarıda bahis yaptığım su kaynağındaki söğüt ağacının alt kesiminde bir düzlük başlar. Düzlük, aşağı doğru Köristan Koyağı’nın ortası olmasa da yakınına kadar ilerler. Tam burada arazi birden düşerek kat oluşur. Kat, alt ve üst yön için doğal sınırdır. Katın güney ve kuzey yönünde oldukça geniş düzlükler olup, güneyinde ekip dikmeye uygun kısımlar vardır.
Katın altı kısmı, Değirmen Boğazı Yolu yönünde kuzey ve güney doğrultularında genişleyerek uzansa da üst kat kadar genişlik oluşturmaz, ama daha bir koyaktır. Daha çayır çimenliktir. Yukardan daha erken bahar gelir. Buranın kendine özel bir su kaynağı yoktur. Su ihtiyacı, Kömürcü Çayı’ndan karşılanır. Kömürcü Çayı’nın suyu benim çocukluğumda içilebilen bir su idi. İlerleyen zamanlarda içilebilme özelliğini, pazar için üretim ekonomisine geçildiği dönemlerde kaybetti. Yine o dönemde Köristan Koyağı’nın eteğinden kadim yol takiple toprak su arkı açıldı. O günler için su kaynağı tarafında Değirmen Boğazı yönünde tarımsal faaliyet olmadığı için, toprak arkın suyu da içilebiliyordu. Bu günde o toprak ark iş makineleri ile genişletilmiş olarak mevcut olsa da Değirmen Boğazı’nda kimyasal destekli tarım yapıldığından suyu içilmiyor. Ark genişlediği için içine salınan suyun Kapızağzı tarım alanlarına varabilmesi için miktarı arttırılmış olduğundan, altta kalan araziler ötekleniyor. Öteklenmek, toprağın su çekmesi demektir. Öteklenen toprakta yer altı suları yüzeye yaklaştığı için verim düşer. Yükseltmek için susuzlaştırma yapmak gerekir. Yani yukarıda anlatıp yapmaktan keyif aldığımı anlattığım, bel ve kürek ile bir, bir buçuk metre kadar derinlik ve yarım metre civarı genişlikte toprağı yarmak demektir.
Ark’ın genişlemesinin bir zararı da Köristan eteklerinden Kömürcü Çayı’na ulaşmak istediğimizde Ark’ı geçememek oldu. Bu zorluk, bu günün yedi yıl öncesinden başladı ve yapılan yanlış işin sonucu.
Bu gün dahi Köristan civarında yaşam, kadim zamanlarda öngördüğüm gibi devam eder. Köristan kayalığına Mut ilçesinden, Kesikköprü Köyü halkının küçükbaş hayvancılık yapan kısmı yaylaya çıkar. Çok daha evvelde hayvancılığın tek geçim kaynağı olduğu zamanlarda, köyün tamamı çıkarmış. Bunların tamamına yakın kısmı, bu yazıda konumuz olmayan, Tahtalı Dağı’nın merkezine yerleşip hayvancılık yaparken, çocukluğumda tanıdığım iki ayrık insan Güpbes Ahmet ve Asker Ali lakaplı iki aile Köristan’a yerleşir. Güpbes Ahmet, Köristan kayalığı ve eteğindeki söğüt ağacı civarını merkezi tutarken, Asker Ali, daha aşağıdaki Değirmen Boğazı Yolu’na bitişik düzlüğü, Köristan Koyağı’nın alt katını merkez alır. Gübbes Ahmet’in soyadı Bulut, Asker Emmi dediğimiz Asker Ali’nin soyadı Doğan’dır. O tarihlerde çocukları ile arkadaştım, bugün de arkadaşım. Gübbes ve Asker amcaları kaybettikten sonra, Köristan eteğine bir süre göçer gelmedi. Sonrasında Asker amcanın eniştesi, onun yurduna yerleşti. Gübbes amcanın çocukları işini devam ettirmedi.
Tanıtmaya çalıştığım bu muhteşem yer Köristan Koyağı, Kömürcü Özü’nü doğu yönden kuşatır. Batı yöndeki karşısı, Örendenyaka’dır.
Buraya kadar anlatımlarımla Örendenyaka’yı dört yandan çevirdim. Şimdi Kömürcü Özü’ne girecem. Sonrada bu çalışmanın öznesi olan Örendenyaka’ya.
Devam edecek…