Eşmelerin, mutlaka bir de isimleri olur. Çoğunlukla fiziki durumları ile ilgili.
Kara Eşme, Ak Eşme, Yelli Eşme, Çatal Eşme gibi. Anlamış olmalısın okuyucu. Yelli Eşme adını, diğer eşmelere göre daha yelli olmasından alır. Çatal Eşme, çatal olmasından. Yani iki eşmenin, birleşmiş olmasından.
Eşmeleri yazdım ya doğduğum, altı – yedi yaşıma kadar, yazları, annemle gittiğimiz, bir defa da Gülşen ablamla birlikte oynadığımız Çatal Eşme günlerimdeyim birazda. Eşme’nin önünde birikmiş hayvan gübreleri arasında büyümüş, ısırgan otları arasında oynadığım, tek başıma, gözümün önünden hiç gitmeyen, hatırlağımdır. Bakıyorum da bütün bir ana yaşam tercihimi oluşturan o günlermiş. O günlerde böyle atılmış harcım.
“Böyle buyurdu Zerdüşt” gibi.
Kavaközü’nün diğer deyişle Pers Yolu’nun birçok eşmesi var. Bunlardan, bir sülalenin kullandığı ve çatal olan tek eşme Çatal Eşme’dir.
Hemen her eşmenin içinde ya da yakını bir yerde bir de su kaynağı bulunur. Çoğunlukla bir kuyu, bazen bir minik çeşme. Çatal Eşme’nin de bir su kuyusu var. Hemen berisindeki eşme yolu civarında koyakta. Benim de eşeklere yüklenmiş sularını, çadırlarımıza getirdiğim. Çeşme ve kamuya açık kuyular dışında özel kuyular görülür, arada bir.
Benim için özel olan, Çatal Eşme’nin hikâyesini, başka bir yazı konusu yapacağım.
Burada su gibi aziz bir yerde, noktalıyorum eşmeleri.
Devam ediyoruz Pers Yolu’nda motor sürüşümüze.
Pers Yolu Motor Sporları Yolu’nun bulunduğumuz kaya kuytusunun biraz gerisinde kalan sapağı ile Koyunyunağı arasını, yağmur koşullarında geçmek oldukça riskli. Özel olarak da iki tekerli araçlarla. Yukarıda yazdığım nedenlerle.
Halen kullanılan Punura ana ve res yolundan hızla mahmuzladık. Göz açmadan Kavaközü’nü İç Anadolu’ya açan, kır yoluna saptık. Rüzgâr gibi olmasa da Goca Hüseyin Goca’nın Gölüğünü Canavarın Yediği Yer’i, Birlik Çeşmesi’ni, Emine Doğan Çeşmesi’ni, Pise Yalağı’nı, Şırlavık Şelalesi’ni geçip, Kavaközü’ne girdik.
Kimseye rastlamadan, sakince geçtik köy merkezinden.
Hiç istemediğimiz bir durum. Kültürel yol faaliyetlerinin etkileşim, kültürler buluşması gibi konularını atlayan.
Kavaközünü Kavaközü yapan, şimdilerde su akmayan, çocukluğumuzda dayayıp ağzımızı su içtiğimiz, adını, yaptıranı Kara Kiya Hüseyin’den alan (kendisi, babamın annesinin babasıdır. Dedem olur) Kara Çeşme’den kıvrılıp, okulun önünde kapattık kontakları.
Her hali ile bir Türkiye Cumhuriyeti planlaması, Kavaközü Köyü İlkokulu – okulumuz. Herşeyi çok güzel. En güzeli de hala dış, ön cephe de yazıldığı gündeki gibi duran,
“Ne Mutlu Türküm Diyene”
Kendimizi, etkinliğimizi en güzel anlatabileceğimiz şekilde yerleştirdik demir atları. Kavaközü Köyü İlkokulu önüne. Pers Yolu – Motor Sporları flamamızı açtık. Her defasında yaptığımız gibi. “Ne Mutlu Türküm Diyene” sloganımızın, çıkması için çektik fotoğraflarımızı, özenle.
Kavaközü’nün merkezinde okulu. Öncesinde Kavaközülülerin, kendi olanakları ile yaptıkları okulun yerinde şimdiki öğretmen konutu var. Üstü okul, altı mandıraymış o ilkokulun. Eğitim – sanayi bütünlüğü! Üretim için eğitim, ne güzel.
Şimdiki okul için devlet, 18.000 TL yardım yapmış. 1958 yılında. Kalan giderleri Kavaközülüler karşılamış. Okulun, duvar işi dâhil her türlü ustalık işini, Soytarı Hasan diye bir usta yapmış. Okula ilgili bilgilerin kaynağı, Babam Yunus Nadi İnce’dir.
Kavaközü yakın zamanlara kadar kendisini ikiye bölen, Kavaközülülerin “Kaş” dediği, kaya zinciriyle ayrılan iki mahalleli bir köydü. Aşağı ve Yukarı mahalleleriyle. Yukarı Mahalle’ye Kaş Mahalle de denirdi. İki mahalleye şimdilerde bir mahalle daha eklendi. Çiğdemyeri Mahallesi. Çiğdemyeri ne Üst Mahalle de denir. Benim çocukluğumda Üst Mahalle tamamen boş bir düzlüktü ve bolca çiğdem olurdu. Adını, bu çiğdemlerden alır. Yakın zamandır Kavaközü’nün kalabalık mahallesi buradır. Kaş ve Aşağı mahallelerde halen, bir kaç kişi kalmış durumda. Köyün ilk mahallesi aynı zamanda kuruluş yeri olan Aşağı Mahalle’dir. Okul, cami, çeşmeler, yunaklık, muhtarlık, bakkallar, köy konağı buradadır. Dolayısı ile fiili merkezde Aşağı Mahalle’dir.
10 Temmuz 2025. Devam edecek.
PERS YOLU MOTOR SPORLARI / 11
