Kırtıl Dağı, Kırtıl Dede , Kırtıl Samahı, Kırtıl Davulu. Kırtıl adını biz böyle duyduk. 1946 yılında Radyo adına deleme yapan Muzaffer Sarısözen Gökbelen köyünde Sadık Taşucu’nun evinde Felteş Dede’den (Ahmet Duman) derleme yaparken sorar:
“Köyün neresi?”
“Kırtıl” der. O anda söylemiştir. Derleme kayıtlarına Kırtı Köyü olarak girer. Esasında Korucuk (Bahçe Obası) olarak bilinir.
19. yy. başlarında Tahtacı Belen’e gelen tahtacılar zaman içinde buraya gelirler. Sultan Nevruz da ziyaret yeri olarak ilk önce Şah Er Durağını seçerler. Orada makam oluştururlar. Daha sonra Kırtıl Dağında yer alan Kırtıl Dede’yi pir kabul edip, orayı ziyaret edip, niyaz ederler.
Kırtıl Dede, Erzincan yöresinden gelmiş, İçel Sancağında kazasker olmuş, dağın tepesine de türbesini yapmışlar. Şimdilerde Kartal’da yaşayan Erzincanlılar gelip dedelerini buldular. Türbeyi elden geçirip yeni mezar yaptılar. (Erzincan’a 17 km. uzaklıkta Yeşilçay Köyü)
Felteş Dede, Bahar Hala (Günddoğdu), Gazi Şimşek, Hızır Üçyıldız, Ali Rıza Çavuş, Karahacı, Kemeneci Memet Kırtıl köyü halk bilimini hep birlikte tanıtımını yapmışlar. Araştırmacılar gelmişler, kitaplar yazılmış, makaleler yazılmış. Mengileri, samahları ile ülkede ve dünyada yerini almıştır.
1960’lı yıllarda imece ile su kanalları yapılmış, 4 km.lik yol imece ile 40 günde yapılmış. Hatta Sulanbucak’ta yol vermeyen Kerim Babacan’ın (Güdük Kerim) harmanına gelen o dönem Kaymakamı Saffet Bekaroğlu (Deli Kaymakam) sormuş:
“Bu üç harmanı ne yapacaksın?”
“Burçak, nohut, arpa, buğday kaldıracağım.”
“Ben de köylü çocuğuyum. Bunlar belirli aralıklarla olur. Üç harman fazla, orta harman yol olacak. Vurun kazmaları çocuklar” der. Bir saat içinde yol tamamlanır.
1959 yılında Mengi ve Samah Ekibi kurulur. İstanbul, Adana, Karaman, Hacı Bektaş gibi yerlerde şenliklere, yarışmalara katılırlar. Kırtıl Samahı ve çaldıkları köşeli davul (Kırtıl Davulu) olarak müzik literatürüne girer.
Kurucu Muhtar Hasan Gündoğdu ile birlikte yaptığımız mücadele sonunda, 1990’lı yıllarda devletten daha iyi hizmet alabilmek için Kırtıl adında bağımsız köy oldu.
Köy olduktan sonra yollara bakıldı, elektrik geldi, sular için havuz yapıldı. Hayaller vardı. Kırtıl Dağının kar sularının gölette toplanması, Nazım Hikmet’in mezarının köye getirilmesi. Bir yer bulundu, çınar ağaçlarının dibinde kayanın yanına konulacak. Kayanın adı Nazım Hikmet Kayası oldu.
Şimdilerde havuz önünde köşkte şenlikler, düğünler yapılıyor. On yıl bir biri ile konuşmayan halk sorunlarını devlet katında çözmede katkı sunmayan muhtarı değiştirdi. Köye kadın eli değdi. Değirmenci Veli’nin kızı Zarife Kıraslan muhtar seçildi. İlk işi küs olanları bir araya getirdi. Artık 10 yıldır yapılamayan Cuma akşamları ibadeti yapılmaya başladı.
Karar verdiler, “Köşkte bu yıl aşır çorbası kaynatalım, keşkek dövelim, kulak çorbası yapalım, konu ve komşularla birlikte olalım” dediler.
28 Temmuzda davet üzerine İlçe Kaymakamı Abdullah Aslaner, Eski Kent Konseyi Başkanı Rifat Karaduman, CHP İlçe Başkanı Zarif Korkmaz, Kadın Kolları Başkanı Celile Fırat İnce, Doğa Savaşçısı Av. Ayşe Doğan, Doğu Akdeniz Tahtacılar Derneği Genel Başkanı Mehmet Baki, Poyraz Doğa Gezginleri Başkanı Ümit Halit Üçyıldız, Taşeli Kültür Sanat Derneğinden İmdat Kömbe, Kırtıl Müzesi kurucularından Metin Kömbe ve Kırtıl köylüler, dostları geldiler; lokmaları yiyip, aşır çorbasını içtiler. Köyün son mürebbisi Koralı Paşa (Ali Akdemir oğlu Turabi Akdemir) Aşır Hayırlısı verdi. Mut’tan gelen Aşık Hüseyin Cılız (Mürşidi) Kırtıl Köyüne ve lakaplarına yazdığı şiirleri okudu.
Birlik içinde imece ile sorunları çözecekler. Ekilmeyen tarlalar ekilecek. Kadın eli çoğalacak. Yerel yönetimler, devlet organları bir el verirse, tekrar üretmeye başlayacaklar. DSİ’nin başlattığı Kırtıl Göletini Mersin Büyük Şehir Belediyesi (MESKİ) devam ettirse, hem Kırtıl Köyü, hem de aşağıda yer alan İmamuşağı köyü sulama suyuna kavuşacak.
Tarlalar içinde yer alan sakızlıklar aşılanarak Antep Fıstığı (Çam Fıstık) üretimi, Lavanta bahçeleri, narlar, domates, üzümler, armut, kaysı, nohudu tekrar üretilmeye başlayacak.
Tabi domuzlar izin verirse.
Köy okulları kapanınca kurucu Muhtar Hasan Gündoğdu, Celal Necati Üçyıldız, Cihangir Akdemir, Fadime Demirtaş, Metin Kömbe’nin önderliğinde köye Müze Kütüphane yaptılar. Kaymakamlık okul binasını tahsis etti. Köye gelenler mutlaka ziyaret ediyorlar. Yaklaşık 2 asırlık bir tarih burada sergileniyor. Mersin Büyükşehir Belediyesi talep üzerine gelip, proje hazırlamışlar. Bir de uygulanırsa, müze elden geçecek.
Köyün yeni mezarlığı Mersin Büyükşehir Belediyesince projelendirilmiş, ihale aşamasında bu hizmette yapılırsa, % 99 oranında verilen oylarda yerini bulacak.
Köye gelen bilim adamları ve televizyon, belgeselcilere kültür tanıtımı devam ediyor. Mengiler oynanıp, samahlar dönülüyor. Onur Erdoğan’ın çektiği Tahtacı Belgesini milyonlar izledi.
Kırtıl’da Aşır Çorbası pişer, dostları ile paylaşırlar. Gün olur, Nazım Hikmet Kayasına bir proje uygulanır, Yontucu Malik Bulut oraya bir şekil verir. Nazım Hikmet şiirler ile türküler ile anılır.
Artık evlerde cem yapmak zorlaştı. Kırtıl Köyüne bir cem evi yakışır. Türabi Akdemir’in bağışladığı bir dönüm arsa el atılmayı bekliyor. 1975 yılında okulu devlet köylü işbirliği ile yapmışlarsa, bunu da yapabilirler. Toplumun birlikte olmaya gereksinimi var. O zaman imece ruhu ortaya çıkar, sorunlarını hep birlikte çözerler.
Aşır Çorbası kaynadı, yenildi, içildi. Hak kabul etsin. Hizmet edenlerde şefaat bulsun. Yolun açık olsun Zarife Kıraslan…
KIRTIL KÖYÜ
Tahtacı-Türkmendir aslı
Silifke’nin Kırtıl köyü
Bizim ile birdir nesli
Silifke’nin Kırtıl köyü
Tarihlerde izi vardır
Mengi, samah, sazı vardır
Aydınlık bir yüzü vardır
Silifke’nin Kırtıl köyü
Hoşgörüdür felsefesi
Sevgi doludur nefesi
Güler yüzlü her birisi
Silifke’nin Kırtıl köyü
Kültüründe etkindirler
Muhabbete tutkundurlar
Okumaya yatkındırlar
Silifke’nin Kırtıl köyü
Tarlalar kıraç, kuraktır
Gönülleri hep berraktır
Hizmetten biraz ıraktır
Silifke’nin Kırtıl köyü
Havuzu var toplar suyu
Bahçeler sulansın deyi
Şen olur düğünü, toyu
Silifke’nin Kırtıl köyü
Ne inek var, ne de sürü
Eğitimlidir her biri
Cennet gibi gönülleri
Silifke’nin Kırtıl köyü
Memleketini överler
İnsana değer verirler
Atatürk’ü çok severler
Silifke’nin Kırtıl köyü
Mürşidi sever onları
Çünkü aynıdır kanları
Yurtseverdir tüm canları
Silifke’nin Kırtıl köyü
HÜSEYİN CILIZ
(MÜRŞİDİ)
23 TEMMUZ 2024
