NURRETTİN BEY Yatır Evi (Nure Sofi) – Mut İlçesi
BALKUSAN Obası – Ermenek İlçesi
Anadolu Selçuklu Ülkesi, 1077 yılında Kutalmışoğlu I. Süleyman Şah ile kurulmuş, 1308 yılında II. Mesud’un ölümü ile 231 yıl sonra yıkılmıştır. Ülke en güçlü dönemini, 1220 ile 1237 yılları arası yönetimde olan I. Aleaddin Keykubat ile yaşamıştır…
Anadolu Selçukluları Ülkesi’nin yaşadığı sıkıntılı dönemlerinden birincisi, 1096 yılında başlayan Haçlı güçlerinin Kudüs yolculuklarında saldırıları ile Anadolu’yu olumsuz etkilemeye başladıkları 1097 ile üçüncü Haçlı güçlerinin saldırılarının yaşandığı 1190 arasındaki yaklaşık 100 yıla yayılmış olan aralıktır. Bu sürecin Anadolu’yu olumsuz etkilediği dönem geride kalacakken bu kez yeni bir sıkıntılı dönem doğudan gelen Moğollar ile yine yaklaşık 100 yıla yayılan ikinci bir süreç olarak yaşanacaktır…
Erzurum’dan Antalya’ya değin topraklarını genişleten, Harzemşahlar Ülkesi’ne son veren, Kilikya Ermeni Ülkesi’ni vergiye bağlayan Anadolu Selçuklu Ülkesi baş yöneteni Aleaddin Keykubat, ağu ile Kayseri’de 1237 yılında öldürülmüştür.
Kendinden sonra oğulları arasında bölüşülen topraklar kısa süre içinde kardeşlerini alt edip başa geçen II.Gıyasettin Keyhüsrev’in tümüyle eline geçmiş, ancak 1240 yılında önce Babai başkaldırısı onun yönetimini sarsmış, sonra Erzurum ile Erzincan’ı ele geçiren Baycu Noyan komutasındaki Moğol Ordusu 1243 yılında Sivas’ın doğusunda Suşehri ile Zara arasında yaşanan Kösedağ Savaşı’nda kendisini yenip onun Antalya ile Konya dolayına geri çekilmesine neden olmuştur…
Bu savaştan sonra Anadolu Selçukluları yönetimi, çok kısa aralıklı süreler içinde kardeşler arası yaşanacak kavgalar ile çekişmelerden dolayı sık sık el değiştirmiş olacak, Moğolların oyuncağı durumunda kalacaktır. Bu çalkantılı dönem, 1243 yılından ülkenin kesin olarak yıkılacağı 1308 yılına değin 65 yıl boyunca sürecektir. Anadolu içinde yaşanan olağandışı bir çalkantılı dönem olan bu yüzyılda, ardı arkasına bir çok oyun dönmüş, bir çok beylik bu dönemde yıkılan Anadolu Selçuklu ülkesi sonrası bölgelerinde kendi yönetimlerini oluşturmuşlardır…
Kimi kaynaklara göre Oğuzlar’ın Üçok Kolu’na bağlı Salur, kimine göreyse Bozok Kolu’na bağlı Afşar Boyu’ndan gelen Karamanlıların atası Nurettin’in babası Saadettin Bey, Azerbaycan’dan dolayından önce Sivas bölgesine yerleşmiştir. Oğlu Nurrettin (Nure) ise Sivas’tan kalkıp önce Konya Ereğli’ye oradan da Ermenek bölgesine gelip bir uç beyi olarak yurt edinmiştir…
Değişik bilgilere göre on bin ile yirmi bin arası sayıda çadırdan oluştuğu belirtilen Nurettin Bey’in ilk getirdiği topluluk, oğullarından sonra bölgede güçlenip büyümüş, sonrasında beylik topluğu içinde Avşar, Varsak, Teke, Durgut, Bulgar, Kosun, Göğes boyları yer almıştır…
Nurrettin Bey, Babai olarak da bilinen Baba İlyas yönelişinin içinde yer aldıktan sonra Nure Sofi adıyla anılır olmuştur. Anadolu’da 1231 yılında yaşanan bir başkaldırı olarak tanımlanan Babai olayları sonrası, günümüz Mut İlçesi’ne bağlı Yalnızcabağ Obası Değirmenlik Yaylası’na çekilerek yaşamının son yıllarını burada geçirmiş, burada ölerek toprağa verilmiştir. Yerine geçen oğlu Kerimüddin Karaman Bey, beyliği 1256 ile 1262 yılları arasında yönetmiştir…
1243 yılında yaşanan Kösedağ Savaşı’nda Moğollara yenilen II. Gıyasettin Keyhüsrev geri çekildiği Antalya’da 1246 yılında öldükten sonra oğulları, II.Aleaddin Keykubat, II. İzzettin Keykavus ile IV. Kılıç Arslan arasında yönetim arayışı ile yarışı yaşanmış, 8 yıl sürecek bölüşülmüş yönetim sonrası 1256 yılında Baycu Noyan komutasındaki Moğollar, Anadolu’ya yeniden saldırmıştır. İş bu Moğol saldırısı sonrasında IV. Kılıç Arslan, Anadolu Selçuklu Ülkesi’nin başına geçip 1262 ile 1266 yılları arasında yönetimi eline almıştır.
II. İzzettin Keykavus’un ülkenin başında olmasını destekleyen Kerimüddin Karaman Bey, ordusu ile birlikte Konya önlerine gelmiş, burada Gevele denilen yerde VI. Kılıç Arslan ile giriştiği savaşta yenilmiş, kardeşleri Bonsuz ile Zeynel Hac orada öldürülmüş, kendisi ise beyliğine doğru geri dönerken bir ormanda sıkıştırılarak orman ile birlikte ateşe verilip öldürülmüştür…
Kerimüddin Karaman Bey’in ölümünden sonra beylik yönetiminin başına büyük oğlu Şemseddin I. Mehmet Bey (Karamanoğlu Mehmet Bey) geçmiştir. Babası Kerimüddin Karaman Bey’in desteklediği II. İzzettin Keykavus’un bu kez oğlu olduğu ileri sürülen Alaeddin Siyavuş’u Anadolu Selçuklu Ülkesi’nin başına getirmek isteyen Şemseddin I. Mehmet Bey, 1277 yılında birlikleri ile Konya’ya gelip kenti ele geçirir…
Yalnızca 37 gün sürecek bu yönetim, başında Kongurtay olan yeni bir Moğol saldırısını duyunca Konya’dan ayrılmak durumunda kalmıştır. İşte bu kısa süreç içinde Şemseddin I. Mehmet Bey, yayınladığı bir ünlü bildiri ile bundan sonra toplum içi ile kamu işlerinde özellikle Farsça yerine yalnızca Türkçe konuşulmasını buyruk vermiştir…
Çok ilginçtir ki Karamanoğullarını öldüren Moğollar, kendilerinin desteği ile Anadolu Selçuklu Ülkesi’nin başına getirdiği kişileri yine çıkarları bitince kendileri öldürmüşlerdir. Öldürdükleri Kerimüddin Karaman Bey’e karşı desteklemiş oldukları Anadolu Selçuklu Ülkesi yöneteni VI. Kılıç Arslan’ı öldürdükleri gibi, yine öldürdükleri Karamanoğlu Şemseddin I. Mehmet Bey’e karşı Anadolu Selçuklu Ülkesi yönetiminde destekledikleri VI. Kılıç Arslan’ın oğlu III. Gıyasettin Keyhüsrev’i de kendileri öldüreceklerdir…
Buraya değin anlaşılan o ki Anadolu Selçuklu Ülkesi içinde ülkeyi önce Moğol boyunduruğu altına sokan, sonra ise en sonunda ülkeyi yıkılmaya götüren başlıca temel sorun kardeş kavgaları olarak görünmektedir. Yine Karamanoğulları’nın ortaya çıktığı Anadolu Selçuklular döneminde, beylik ile ülke yönetimi çoğu kez karşı karşıya gelmiş, Osmanlılar bu bölgede var olmadan çok daha önce Karamanoğulları Beyliği ile Anadolu Selçuklu Ülkesi arasında sürtüşmeler ile savaşlar yaşanmıştır…
Yine bir çok kaynakta nedense doğrudan açıkça belirtilmemiş olsa da Anadolu Selçuklu Ülkesi, son dönemi ile Moğolların, bu şu ki Anadolu toprakları Moğol Ülkesi İlhanlıların eline geçmiştir. Moğolların Anadolu’da gücü elinde tutmalarına kesinti veren ise Mısır’da yerleşik olan Memlük Türk Ülkesi’nin başı Baybars Bey olmuş, ancak sonrasında Moğol yönetiminin etkisi varlığını yine sürdürmüştür…
Karamanoğulları Beyliği, Nurrettin Bey (Nure Sofi) döneminde temelinin atıldığı 1250 yılından sonra tüm olumsuz süreçlere karşın büyüyerek Anadolu’nun en geniş, en güçlü beyliklerinden biri olmuş, yaklaşık 224 yıl süren yönetimlerine ise 1474 yılında Osmanlı Ülkesi komutanı Gedik Ahmet Paşa son vermiştir…
DEVAM EDECEK…
Gelecek hafta: Nurrettin Bey Yatır Evi (Nure Sofi Türbesi)
