Akran zorbalığı; öğrenciler üzerinde fiziksel-ruhsal sağlığına ve akademik başarısına çok büyük etkileri olan olumsuz bir tecrübe örneğidir. Gizli tehlike olarak nitelendirmemin sebebi aslında günümüzün ve geleceğin çok önemli sorunlarından birisi olarak değerlendirilmesidir. Bu sorunu görmezden gelerek bir yere varamayacağımız gibi aynı zaman da gelecekteki birey-aile ve toplum için büyük sıkıntılara neden olacağı aşikârdır.
Akran zorbalığı; okullarda karşımıza çıkan ve çocukların kişilik gelişimlerini, akademik başarılarını olumsuz yönde etkileyen şiddet türlerinden biridir. Fiziksel ya da psikolojik açıdan güç eşitsizliği olan birey ya da bireylerden güçlünün, karşı tarafa bilerek ve isteyerek sistemli bir biçimde uyguladığı, zorbalığa uğrayan kişide korku veya endişe yaratmayı amaçlayan fiziksel, sözel, psikolojik saldırı içeren olumsuz davranışlar olarak karşımıza çıkar. Bu durum genellikle okul ortamında karşımıza çıkmaktadır. Akran zorbalığı; vurma, itme gibi kişiye fiziksel temas yoluyla zarar veren, canını yakan davranışlar, kişinin diğerlerine sözel olarak sataştığı, hakaret ettiği, isimler taktığı veya alay ettiği durumları da kapsamaktadır.
İlişkisel akran zorbalığı; zorbalık yaptığı kişi hakkında dedikodu çıkarılması ve dışlanması gibi kişinin sosyal konumuna, ilişkilerine ve ait olma duygusuna zarar verme amacıyla gerçekleştirilen davranışları da içermektedir. Kişisel eşyalara saldırı, kişiyi kasıtlı olarak gruptan dışlama veya görmezden gelme gibi yalnızlaştırma davranışları içermektedir. Zorbalığa maruz kalan çocukların kaygı, içe yönelen öfke, çaresizlik, değersizlik, yalnızlık, düşük benlik saygısı gibi olumsuz duyguları yoğun olarak yaşadıkları belirlenmiştir. Ebeveynler, bu durumları çocuklarında gözlemliyorsa çocuklarının zorbalığa uğrama ihtimalini her zaman göz önünde bulundurması gerekmektedir.
Mağdurlar kadar zorbalarında diğer öğrencilere göre daha fazla psikolojik bozukluklara eğilimli oldukları ve zorbaların yetişkinlikte suç işleme eğilimlerinin diğer bireylere göre daha fazla olduğu da görülmektedir. Aslında suç teşkil eden veya suçlu kişilerin hayatlarını incelediğimizde zorbalık ya da mağdur öyküsüne sıkça rastlanabilmektedir. Zorba kişilerin özelliklerini anlamak için örnek vermek gerekirse bu kişiler sorun çözme becerilerinden yoksun, mağdur olarak seçtikleri kişilere acı çektirmekten ve onlara zarar vermekten zevk almakta ve neredeyse hiç empati kurmamaktadırlar. Aynı zamanda kendisinin bu şekilde davranmasına neden olan ve kendisini kışkırtanın mağdur olduğunu söyleyerek kendini savunmaktadır. Genellikle sadece akranlarına karşı değil yetişkinlere karşıda olumsuz davranışlar sergileyebilmektedir. Sevilmeden büyüme, mutsuz olma, kendileri ile barışık olamama, kendini beğenmeme aynı zamanda sevmeme, güç duygusundan hoşlanma gibi kriterler zorba kişinin zorba olma yolunda besleyici özellikleridir.
Tehlike bu denli geliyorum derken, bu durum görmezlikten gelinmemelidir. Öncelikle ebeveynler ve eğitimciler akran zorbalığının ciddi bir sorun olduğunu kabul etmelidir. Öğrenim kademesinin gelişim özelliklerine uygun olarak önleme çalışması yapılmalı aynı zaman da eğitimcilerin ve ebeveynlerin mağdur-zorbanın özeliklerine hâkim olmalıdır. Okullarda akran zorbalığını önleme çalışmalarının amacı; zorbalığı önleme, var olan zorbalık davranışlarına müdahalede bulunma ve zorbalık döngüsünde yer alan çocuklara okul ortamında destek verilmesidir. Bu anlamda okul genelinde bütün öğrencileri kapsayan genel önleme/müdahale programları müfredatta yer etmelidir. Olumlu topluluk oluşturma faaliyetlerini içeren güvenli, özenli öğrenme ortamları oluşturarak öğrencilerin sosyal-duygusal gelişimlerini teşvik edip, öğrenciler, kendilerini değerli hissettiği kendilerini daha iyi ifade edebildikleri bir ortam oluşturulmalıdır. Bu söylenenler uygulandığı takdirde çocuklar için okul, kaçılması gereken bir yer değil motivasyon kaynağı haline dönüşebilir. Aynı zaman da çocuklar daha iyi akademik performans sergileyebilir ve kendilerini olumlu bir sosyal ortam içinde bulabilirler.
Kaynakça:
Gürhan, Nermin. “Her yönü ile akran zorbalığı.” Turkiye Klinikleri J Psychiatr Nurs-Special Topics 3.2 (2017): 175-81.
Gür, Neslişah, et al. “Akran zorbalığı ile aile duygu dışa vurumu ve psikopatoloji arasındaki ilişki.” Anadolu Psikiyatri Dergisi 21.1 (2020): 77-86.
Burnukara, Pinar, and Zehra Uçanok. “İlk ve orta ergenlikte akran zorbalığı: Gerçeklestiği yerler ve baş etme yolları.” Türk Psikoloji Yazıları 15.29 (2012): 68.
Demir, K. & Küçük, S. (2020). Akran Zorbalığı Önleme ve Müdahale Programlarında Güncel Yaklaşımlar ve Hemşirelik Rolleri. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 87-102. Retrievedfrom https://dergipark.org.tr/en/pub/tusbad/issue/58783/801533
APA