Bir çocuğun ders çalışmaya başladıktan sonra beş dakika bile geçmeden sıkılması ne kadar normal, ya da kitap okurken duyduğu her sesten irkilmesi?
Anne babalar olarak çoğu zaman çocukların dikkatini dersine vermediğinden muzdaribiz. Ama şöyle bir düşünmek lazım, acaba biz çocukların dikkatini dağıtan dünyayı yeterince sadeleştirebiliyor muyuz?
Genel olarak çocukların derslere ve ödevlere karşı ilgisiz tutumlarıyla kendini gösteren dikkat dağınıklığı, sadece onların sorunu değil elbette, hepimizin sorunu. Bilinçli şekilde yaklaşılması gereken önemli bir konu. Çünkü çocuklarda görülen bu durum geçici bir dikkat dağınıklığı mı, yoksa dikkat eksikliği mi, iyi gözlemlemek gerekiyor. Dikkat dağınıklığı ve dikkat eksikliği birbirine çok yakın kavramlar ve genellikle de ikisi karıştırılabiliyor. Bunun için dikkat dağınıklığı ve dikkat eksikliği arasındaki farklardan kısaca bahsetmek istiyorum.
Dikkat dağınıklığı: Dikkatin belli bir süre içerisinde kolaylıkla başka bir şeye kaymasıdır. Bir iş yaparken dikkat kolaylıkla dağılabilir, farklı uyaranlara veya düşüncelere kayabilir.
Dikkat eksikliği: Dikkatin herhangi bir işe veya aktiviteye odaklanamamasıdır. Genellikle hiperaktivite ve dürtüsellikle ile birlikte görülür.
Şöyle ki; küçük yaştaki çocukların dürtüsel davranması, sabırsız ve hareketli olması normaldir ve bu belirtiler yaş ilerledikçe azalması beklenir. Yaş ilerledikçe dikkat dağınıklığı, odaklanma ve dürtüsellik davranışları devam ediyorsa DEHB dediğimiz Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun işareti olabilir.
Bu iki kavram arasındaki en önemli fark ise, dikkat dağınıklığı belirli dönemlerde ortaya çıkan geçici bir durumdur. Stres, kaygı, üzüntü, uykusuzluk, içerisinde bulunduğu gelişim dönemi vs. gibi.
Dikkat eksikliği çok küçük yaşlarda ortaya çıkar ve uzun sürelidir. Tedavi edilmeden ortadan kalkmaz ve yaşamın bütün dönemlerinde etkilidir.
Dikkat dağınıklığı olan çocuklar kısa süreli unutkanlık yaşarken, dikkat eksikliği olanlarda uzun süreli unutkanlık durumları görülebilir.
Sadece unutma değil öğrenme süreçlerini de olumsuz etkilemektedir. Özellikle bu bireylere özel düzenleme yada kendi kendine düzenleme öğretilmelidir. Bunun sayesinde bireyler kendi davranışlarını izleyerek kontrol edebilirler.
DEHB tanısı alan çocuklarda, genellikle ilaçlı ve eğitimsel tedavi süreçleri birlikte uygulanırken; dikkat dağınıklığı için ilaçsız, çeşitli konsantrasyon ve dikkat çalışmaları ile normal düzeye getirilebilmektedir.
Bu farklılıkları daha net görebilmek için kısa bir örnek vermek gerekirse, dikkat dağınıklığı olan çocuklar farklı zamanlarda girdikleri dikkat testinden farklı sonuçlar alırken dikkat eksikliği olan bir çocuk hangi zamanda girerse girsin test sonuçları hep aynı çıkacaktır.
DİKKAT DAĞINIKLIĞININ NEDENLERİ
Çocuklarda dikkat dağınıklığı pek çok farklı nedene bağlı oluşabilir. Bunların başında beyin kısmında meydana gelen deformasyon veya hasar olması durumu vardır.
Bulunulan ortam, ses, ısı ve ışık gibi çevresel faktörler çocuğun içinde bulunduğu ruh hali, kişisel özellikleri, uyku süresi, beslenme, herhangi bir duyu organıyla ilgili yaşadığı sorunlar olabilir. Yapılan çalışma veya etkinliğin çocuğun gelişim seviyesine uygun olup olmadığı da dikkat dağınıklığının nedenleri arasındadır. Genel olarak çocukların yaşlarına göre dikkat süreleri de önemli:
3-6 yaş arası: 10-20 dakika.
6-10 yaş arası: 20- 30 dakika.
10-16 yaş arası: 30-40 dakika.
16 yaş ve üzeri: 50 dakika ve üzeri.
https://www.google.com/urlsa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://ilkweb.bilkent.edu.tr/pdr/Dikkat.pdf&ved=2ahUKEwi1qqHamrKQAxWRBNsEHdFzLGsQFnoECCoQAQ&usg=AOvVaw3wZAAomdVF3CN4Oll7Q5lt(18/10/2025,10:40)
Çocuklardan dikkat sürelerinin dışında çok uzun süreli performans ve odaklanmasını beklemek anne babaları ve çocuğu olumsuz etkileyecektir.
Dikkat dağınıklığı için ne yapılmalı?
Dikkat dağınıklığı şikâyeti için herhangi bir ilaç kullanımı gerekmemektedir. Ekranlarda geçirilen süre sınırlandırılmalı ve yaşına uygun içerikler seçilmelidir. Akıllı teknolojilerden destek alınabilir. Arama motoruna eğitsel dikkat oyunları şeklinde yazıldığında lisanslı oyunları bulunabilir.
*Dengeli beslenme, düzenli uyku ve spor yaparak kişiler dikkat dağınıklığı sorunlarının üstesinden gelebilirler.
*Çocuklar için evde ve sınıfta ortam düzenlemesi yapılabilir.
*Çocuğun ödev yaparken istediği dersten veya ödevden başlaması için seçenek sunulmalıdır.
*Ödevler çok fazla ise veya yapılacak görev uzunsa kısa molalar vererek çalışmak dikkati tazeler. Verilen molada dikkati başka yöne kaydırmadan tazelemek önemli. Su içmek, elini yüzünü yıkamak gibi…
*Ödevler çocuğun yaşına uygun olmalıdır ve çocuk ödevi yapabilecek ön koşullara sahip olmalıdır.
*Çocukların ödevleri yaparken onlara yönelik kılavuzlar veya yapılandırılmış ödevler verilmelidir.
*Okuyacağı kitaba kendisi karar verebilir.
*Kullanılan kitaplar içerik, yazım ve görsel olarak uyumlu olmalıdır.
*Ödevler çok fazla ise bölünerek parça parça yapması sağlanabilir.
*Yapılan aktiviteleri ilgi çekici ve eğlenceli hale getirmek de çocuğun dikkat süresini uzatır.
*Ödül mekanizması çocuklarda işe yarayan bir durum olmakla birlikte doğru bir şekilde uygulanmalıdır. Çocuğa çok sevdiği şeyler ödül mekanizması içerisinde kullanılmalıdır. Ceza hiçbir şekilde kullanılmamalıdır.
*Çok zorlanılan durumlarda bir uzmandan destek alınabilir.
Hangi aktiviteler dikkati geliştirir?
Dikkat eksikliği olan çocuklar için bazı eğitici ve eğlenceli aktiviteler önerilir:
*Çocuğun yaşına uygun sanatsal faaliyetler
*Puzzle, yapboz, tangram
*Çeşitli zeka oyunları (satranç, su doku, reversi gibi)
*Dikkat geliştirici masa oyunları (eşleştirme kartları, hafıza kartları)
*Oyun ve ritim çalışmaları
*Müzik aleti çalmak
*Minder oyunları
*Spor yapmak (özellikle yüzme, karate gibi odaklanma isteyen branşlar)
Bu aktiviteler, dikkat süresini uzatmaya ve zihinsel esnekliği artırmaya yardımcı olabilir.
Dikkat dağınıklığı biyolojik bir problem olmadığı sürece doğru bir yaklaşımla üstesinden gelinebilecek bir durum.
HAFTANIN ÖNERİSİ: Çocuklarınızı gözlemleyerek dikkat sürelerinin ne kadar olduğunu ve dikkatlerini dağıtan unsurlar varsa bunların neler olduğunu bulabilirsiniz.
