Bilişim Teknolojileri ve İnternetin Etkisi
Günümüzde internet yaşamımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Geçmiş yıllarla karşılaştırıldığında, özel bir çaba gösterilmediği durumlarda, çocukların internet ve bilişim teknolojileriyle yaşamlarının erken döneminde karşılaştıkları artık hepimizin bildiği bir gerçektir.
Türkiye’de İnternet Kullanımı
1993 yılında ilk bağlantı Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ)’de başlamıştır. 2021 yılı itibariyle Türkiye; internet kullanımı sıralamasında Dünyadaki ülkeler arasında 16. sıradadır.
İnternet Kullanım Amaçları 2019 ve 2020 Yılları Karşılaştırması
✓ İnternet kullanımı 2021 yılında 16-74 yaş grubundaki bireylerde %82,6 olarak saptanmış (bu oran bir önceki yıl %79 idi).
✓ İnternet kullanım oranları 16-74 yaş grubundaki erkeklerde %87,7 iken kadınlarda %77,5 olarak saptanmıştır.
✓ 2021 yılında hanelerin %92’si evden internete erişim imkânına sahip oldu (2020 yılında bu oran %90,7 idi).*
Bebeklik ve Erken Çocukluk Dönemi
-Bebeklik ve erken çocukluk dönemi (0-6 yaş): Beyin gelişimi Dil ve konuşma gelişimi Sosyal beceri gelişimi Güvenli bağlanma ilişkisi ve Sağlıklı davranışların gelişimi açısından çok önemli bir dönemdir.
Özellikle 3 yaşından küçük çocuklar dil, bilişsel, motor becerileri, sosyal ve duygusal gelişimleri için bakım verenleriyle karşılıklı sosyal etkileşim ve yaşam deneyimlerine ihtiyaç duyarlar.*
-Yaşamın bu ilk 3 yılında dikkat becerileri, sembolik gelişim ve bellek gelişimi devam etmektedir. Bu yüzden 3 yaşından küçük çocukların, ebeveynlerle olan etkileşimden öğrendiklerini teknolojiden ve internetten öğrenmeleri ve aldıkları bilgiyi 3-boyutlu bir hale dönüştürmeleri mümkün değildir.*
-Ebeveynlerin çocukla birlikte teknolojik içeriği seyretmesi ve çocuğa öğretmesi durumunda 24. aydan sonra çocuklar teknoloji aracılığıyla sunulan bilgileri anlamaya başlayabilirler, ebeveyn yokluğunda, çocukların tek başına teknolojiden öğrenmeleri mümkün değildir.
Televizyonun okul öncesi dönemdeki etkisini değerlendiren bir çalışmada:
-Televizyon seyretmeye başlama yaşının küçük olması Televizyonun başında geçirilen sürenin uzun olması Televizyon içeriğinin düşük kalitede olması dürtü kontrolü, öz-denetim ve zihinsel esneklik gibi fonksiyonlarının ve başkalarının düşüncelerini ve duygularını anlayabilme kapasitesinin bozulmasına neden olmaktadır.
-İki yaşından küçük çocuklar için teknolojinin aşırı kullanımının zararlı olduğuna dair güçlü kanıtlar vardır ve bu dönemde fayda sağladığına dair net bir kanıt henüz yoktur. Bu bilimsel kanıtlar doğrultusunda Amerikan Pediatri Akademisi 2 yaşından önce çocukların medya ile karşılaşmasının önlenmesini tavsiye etmiştir.*
-Erken çocukluk döneminde maruz kalınan teknolojinin etkisini belirleyen önemli faktörlerden birisi de çocuğun seyrettiği içeriktir.
Öncesinde şiddet içerikli görüntüleri izleyen çocukların içeriği eğitici olan görüntülere yönlendirilmesiyle olumsuz davranışsal belirtilerinde belirgin düzelme olduğu görülmüştür.

BESLENME İLE İLİŞKİSİ

-Teknoloji ve internetin aşırı miktarda kullanılması tüm yaş gruplarında obeziteyle ilişkili bulunmakta; bu ilişki de erken çocukluk döneminde başlamaktadır.
-Bu konuda yapılan bir çalışmada 3 yaşındaki çocuklarda haftalık medya kullanımındaki her 1 saatlik artışın Beden Kitle İndeksi (BKİ) artışı ile ilişkili olduğu bildirilmiştir

UYKU İLE İLİŞKİSİ

-Benzer şekilde, teknoloji ve internet kullanımının uyku üzerindeki olumsuz etkisi yaşamın erken dönemlerinden itibaren başlamaktadır .
Bu etkiler:
Uyku kalitesini bozma, uykuya dalmayı zorlaştırma, toplam uyku süresinde kısalma şeklinde özetlenebilir.
-İki yaşından küçük çocuklar için teknolojinin aşırı kullanımının zararlı olduğuna dair güçlü kanıtlar vardır.İki yaşından önce teknoloji kullanılmasının bu dönemde fayda sağladığına dair ise net bir kanıt henüz yoktur. Bu bilimsel kanıtlar doğrultusunda «3 yaşından önce çocukların medya ile karşılaşmasının önlenmesini» tavsiye etmektedir.
-Teknolojik içeriği kendilerine öğretecek bir ebeveyn eşliğinde ve dikkatlice tasarlanmış öğretici bir içerik varlığında çocuklarla interaktif etkileşimle teknoloji ile öğrenmeleri mümkündür. Öte yandan, 3 yaşından sonra, 4-6 yaş arası dönemde teknoloji kullanımının mutlaka ebeveyn eşliğinde olması ve günde en fazla 30 dakika ile sınırlı olması gerekmektedir.
Okul Çağı ve Ergenlik Dönemi
-Okul çağı ve ergenlik döneminde bilişim teknolojileri ve internetin etkisini belirleyen en önemli iki faktör bu teknolojilerin içeriği ve kullanım şeklidir.
1) İçerik
-Geçmişte yapılan çalışmalarda televizyon ve sinemalarda alkol ya da tütün kullanımı ve riskli davranışlar gibi içeriklerin bu davranışların başlangıcıyla ilişkili olduğu bildirilmiştir.
-Bu etkinin sosyal medya ve internet için de geçerli olduğu bilimsel çalışmalarda gösterilmeye başlanmıştır.
-Televizyon ve radyo gibi geleneksel medya araçlarında alkol ve tütün reklamları sınırlandırılmakla birlikte, internet ve sosyal medyada çocuk ve ergenlerin bu içeriklerle karşılaşma olasılıkları ne yazık ki halen devam etmektedir. *
-Ücretsiz güvenli internet hizmetinden yararlanmayı ihmal etmeyiniz.
2) Bilişim Teknolojileri ve İnternetin Kullanım Şekli
-Bilinçli ve ölçülü şekilde kullanım okul çağındaki çocukların ve ergenlerin arkadaşlarıyla hızlı iletişimine, sosyal desteğe katkı sağlayabilir.
-Sosyal medyayı yabancıları takip etmek için kullanan ve sosyal karşılaştırma içerisine giren ergenlerde depresif belirtilerin, arkadaşlarıyla iletişim kurmak için kullanan ergenlere oranla daha fazla olduğu görülmüştür.
-İnternetin uygun bir biçimde kullanımının gerçekleşmemesi durumunda; yaşamdan alınan zevkin internetle sınırlı olması, yaşamın diğer alanlarının göz ardı edilerek ihmal edilmesi ve bağımlılık oluşturabilme potansiyeli söz konusudur.*
-Teknolojinin aşırı ve zararlı kullanımı durumunda çocuk ve ergenler zamanlarının büyük bir bölümünü bilgisayar başında geçirdikleri için giderek yalnızlaşmaktadır ve yüzyüze ilişki kurmakta güçlük yaşamaktadır.
-Bilişim teknolojilerinden bilgi sağlama, dijital okuryazarlık, tasarım üretme, kod yazma, yabancı dil öğrenme gibi amacına uygun faaliyetler çocuk ve gençlerin becerilerinin gelişmesi yönünde yararlı olacaktır.
-Sosyal medyayı yabancıları takip etmek için kullanan ve sosyal karşılaştırma içerisine giren ergenlerde mutsuzluk, içe kapanma, çökkünlük hissetme gibi depresif belirtilerin, arkadaşlarıyla iletişim kurmak için kullanan ergenlere oranla daha fazla olduğu görülmüştür.
-Sanal ortamın gerçek ortamla aynı kuralların geçerli olduğunu hatırlatarak, çocuklarımıza güvenli sosyal medya kullanımını öğretmeliyiz.
– Sosyal medyada kişisel bilgilerin korunmasına önem verilmesi, (kimlik bilgilerinin, ev adresi ve telefon numarası gibi) tanımadığı kimselerle arkadaşlık etmemesi gerektiğini öğretmeliyiz.
-Teknolojinin aşırı ve zararlı kullanımı durumunda çocuk ve ergenler zamanlarının büyük bir bölümünü bilgisayar başında geçirdikleri için giderek yalnızlaşmaktadır ve yüz yüze ilişki kurmakta güçlük yaşamaktadır.*

EBEVEYNLERE ÖNERİLER

-4-5 yaş arası arasında ekran süresi, bir bakım veren eşliğinde eğitim programları izlemekle sınırlandırılmalıdır.
-6 yaş ve üzeri için, sağlıklı alışkanlıklar teşvik edilmeli ve ekran kullanım süresini de içeren aktiviteler sınırlandırılmalıdır.
-Ebeveynler; ekran kullanım denetimleri hakkında bilgi edinmeli ve bunları kullanmalıdır.
-Çocuğu sakinleştirmek veya öfke nöbetlerini durdurmak için ekranları kullanmaktan kaçınılmalıdır.
-Aile yemekleri ve geziler sırasında tüm ekranlar kapatılmalıdır.*
-Yatmadan önce ekran kullanımı olmamalıdır.
-Teknolojik cihazlar ortak kullanım alanlarında olmalı, yatak odalarında kullanılmamalıdır.

MUT İLÇE SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ