Son dönemlerde en çok tartışılan görevlerden biri de muhtarlık olmuştur. 81 ilimiz ve 972 ilçemiz var. Resmi verilere göre Türkiye genelinde 32 238 mahalle ve 18 278 köy olmak üzere toplam 50 516 muhtar görev yapıyor. Şu basit sorudan hareket edelim: En son ne zaman muhtara gittiniz? Şehir merkezlerinde mahallesindeki muhtarlık biriminin yerini dahi çoğu insanın bilmediğine eminim.
Muhtarın Görev ve Yetkileri Nelerdir?
Muhtarın görev ve yetkileri 4541 sayılı Kanunda düzenlenmiştir. 442 sayılı Köy Kanunun 36. ve 37. Maddeleri köy muhtarının köy ve devlet işleriyle ilgili göreceği işler düzenlenmektedir. Ayrıca pek çok farklı kanunda muhtarların görevleri düzenlenmektedir. Ancak muhtarların kanunda tanımlanan bu işlevleri yine devletin ilgili hizmetleri vasıtasıyla işlevsiz hale gelmiştir.
Muhtarlık devletin yereldeki en önemli memuru ve komuta merkezi olarak geçmişte çok önemli bir işleve sahipti. Ancak belediye hizmetlerinin güçlenmesi, Alo hizmet hatları, dijitalleşme ve e-devlet hizmetlerin etkinliğinin artması ile birlikte kanunda tanımlanan muhtarlığın görev alanındaki birçok işlerin artık işlevsiz hale geldiği yani tabiri caizse muhtarların elinden alındığı bilinmektedir.
E-devlet üzerinden ve Alo hizmet hatları kullanarak evinizden bir telefonla veya bilgisayarınızdan çok kısa sürede halledebiliyorsunuz. Diyeceksiniz ki emeklilerimizin, okuryazarlık düzeyi düşük mahalle sakinlerimiz bu dijital hizmetleri kullanacak düzeyde değil. Bu anlamda da muhtarlık yerine belediye bünyesinde küçük bir birim olarak destek hizmetleri yürütülebilir.
Ekonomi dünyasında bir tabir vardır: Piyasa her zaman önde gider. Arkasından da piyasadaki boşlukları ya da aksamaları gidermek için devletin ilgili organları kanunlar ve kanun hükmünde kararnameler ve yönetmelikler yoluyla bu aksaklıkları gidermeye çalışır. Muhtarlık pratikte işlevini yitirmiştir. Yakın gelecekte muhtarlık da kaybolan görevler listesinde olursa şaşırmayın.
Muhtarlık ekonomisi: Resmi Gazetede yayınlanan kararname ile tüm muhtarların maaşı minimum asgari ücrete getirilmiştir. Mahalle ve köy muhtarları ortalama net maaşı Haziran 2024 yılı itibariyle 17 600 TL’dir. Aşağıdaki basit bir ortalama hesapla muhtarların bütçeye aylık maliyeti 889 milyon 81 bin 600 TL’dir. Yıllık toplam bütçeye maliyeti ise 10 milyar 668 milyon 979 bin 200 TL’dir. (Not: Bu hesaba belediyeler tarafından tahsis edilen muhtarlık alanlarının maliyetleri dâhil değildir.) Bu maliyetin dökümü şu şekilde özetlenebilir:
Köylerin dinamikleri ise şehirlerden daha farklıdır. Bu konuda kamuoyu ikiye bölünmektedir. Ciddi bir kesim artık köylerde de ihtiyaç olmadığını ifade ediyor. Göreli olarak köylerde muhtarlara ihtiyaç olunup olunmadığını mevcut performansları belirleyici olacaktır. Bu sefer de soruyu tersinden soralım? Bir köy muhtarının günlük mesaisinin ne kadarını köy meseleleri alıyor ya da kaç köylü o gün muhtarın kapısını bir iş için çalıyor?
Günün sözü: Bütçesini yöneten hayatını yönetir.
