PERS YOLU BİR SU DEĞİRMENİ
Kara Köprü zemininde Doğu Kestel Kanyonu, yirmi metre civarı bir zemin açıklığı yapar. Burada sular olabildiğince yayılır. Islanmayı göze alma durumunda her türlü geçiş mümkündür. Karabey zamanına kadar ıslanma göze alınarak geçilmiş. Zamanına kadar diyorum zira bu yol hattı, Karabey’den öncede kullanılan bir hat. Kanyon açıklığının ve zeminin kayalık dokusunu dikkate aldığımızda açıklığın, uzun zamandır, yirmi metre civarında açıklık olduğunu söylemek olası. Zemin açıklık bu ölçülerde olmakla birlikte köprüye giriş ve köprüden çıkış aralığı, yaklaşık otuz metredir. Bunun nedeni, köprüyü sudan yükseltmek için su sınırından biraz içerden başlayan, köprü ayaklarıdır. Ayakların yüksekliği, kenarlarda yaklaşık iki metre kadardır. İki metre yükseklik, düz bir hat şeklinde iki yönden de yüksek bir eğimle inen araziye biner. Beyler Konağı yönündeki ayak uzunluğu dört metre kadardır. Köprünün geçiş yönü, tam olarak, güney kuzey yöndedir. Beyler Konağı yönünden gelişi kuzey yönden olup, çıkış anı kuzey olmakla birlikte, daha ilk metresinden itibaren, güney yönüne döner. Buradaki köprü ayağı, diğer yöne göre, iki metre kadar daha uzun olup, altı metre kadardır. Köprünün ortasında ise iki buçuk metre kadar yüksekliği, iki metre uzunluğu, bir metre kadar eni olan, bir ayak var. Bu bir kaya kütlesi. Doğal olarak mı buradaydı yoksa köprünün mimarı tarafından, çevreden, oluşturularak mı buraya yerleştirildi, bilinmiyor. İlk gözlemim ve sonraki uğramalarımda bu konuda belirgin bir ize rastlamadım. Her iki yönden de “z” yollardan geçilerek gelinir köprüye. Beyler Konağı yönündeki z yol inşasında, diğer yöne göre, neredeyse ahşap malzeme kullanılmamış. Bunun nedeni, bu yanda zeminin darlığı, daha dik olması. Karşı tarafta ise zemin, uzun ve kalın ahşap malzemelerin kullanılmasına izin veriyor. Bundandır ki bu tarafta z yol karakteri daha az. Z yol yapımı daha basit ve az malzemeli. Eğimin düzeltilmesi, çoğunlukla taş ve ahşap malzemenin, birlikte kullanımı ile oluşturulmuş.
Köprünün, su yüksekliğini veren kenar ayaklarının arası, taş dolgu. Çakıllarla zemin düzleştirilmiş. Her iki yöndeki ayakların genişliği, orta ayağa göre, daha fazladır. Fazlalıklar kenarlarda oluşturulmuş ki bu durum, köprüye giriş çıkışı kolaylaştırmak için olsa gerek. Kenar ayaklar üzerinde, yeterince baskı kısmı bulunan hatıllar, suyun ortasına yerleştirilmiş orta ayağın üzerine uzatılmış. Üç adet hatılın uzunlukları, sekiz metre civarı. Kaba işçilikle yontulmuş hatıllar, yaklaşık, otuz santimetre civarı çaplı. Orta ayak eninde olacak şekilde ki bu yaklaşık bir metredir, aralanarak yerleştirilmiş. Orta ayak üzerindeki hatıllar arasında, orta ayak oluşturulan kaya kütlesinin, köprü yönündeki boy fazlalığından oluşan, kayalık zemin kısım var. Sonra, yine aynı hatıl yerleştirimi. Köprünün, doğu yöndeki ayağı çıkışı, güney yöndeki ayağı çıkışına göre, araziye uzanırken, biraz fazla eğim gösterir. Bunun nedeni, topoğrafyanın bu yönde daha yatay, geniş açılı gelmesi ve kanyona inişin, oldukça geniş bir alandan olanaklı olması. Köprünün üst döşemesi ahşap. Yaklaşık on beş santimetre en, beş santimetre kalınlık ve bir metre kadar boy ölçüsünde. Tahtalar, aralıksız olarak, alttaki hatıllara mıhlanmış.
Beyler Konağı üzerindeki kaya kütlesinde bir saat kadar oturmuştum. Muhammet’in tarihle ilgili sorularını cevaplamıştım, Anadolu ve Dünya üzerine dair. Meraklı biri. Kestel Dağı, milli parklar tarafından koruma altına alınmış. Özellikle Kestel Dağı’na adını veren, yaban hayatın öznesi, yaban keçileri için. Dağın zirvesinde, çevre köyler için telefon vericileri bulunur. Yakın bir zamana kadar, zirvede bulunan bir binada, Kestel Dağı, çevresi ve yangın koruması yapılırdı. Bu gün bu bina, terkedilmiş durumdadır. Bunun sebebi, gelişmiş elektronik gözetleme olanaklarıdır.
Kestel’in zirvesine ilk çıkışım, Emine ile. O muhteşem güzelliği yaşamış, yanı sıra, zirvede bulunan antik kalıntıların, halen mevcut yapının yapılması için, iş makinaları ile yok edildiğine tanık olmuş, çok üzülmüştük. Koruma işlemi için, bir yapı da Batı Kestel Kanyonu orta kesimlerinde, güney yönde, yüksek gözetleme olanağı veren, kanyon duvarı da diyebileceğimiz kaya kütlenin, üzerinde vardır. Bu kulübe halen aktiftir. Kestel in her tarafını kontrol edemez ama Karakale ve çevresi, tam bir kontrol altındadır. Her iki kanyonun, orta bölümleri de.
Muhammet, Kestel Dağı ve ona ait olan her şeyin, yaz dönemi, geçici bekçilerinden. Masara köylüdür. Atadan öteden, Kestel Dağı’nın, kendisi için, yaşam alanı olanlardan. Bizim, çelik çekirdek üçlü ekiple, Kestel’den ilk geçtiğimizde tanışmıştık. Kestel’de küçükbaş hayvancılık yapanlardan olup, yanı sıra, dağda hareketliliğin arttığı yaz döneminde, geçici koruma yaparmış.
Kestel Dağı’ndan, Karakale üzerinden, ilk defa yirmi beş yaşımda geçtiğim hattan, geçecektik. Pers Yolu’nun keşif çalışması yürüyüşü yapıyorduk. 03.01.2024.
Devam edecek.
