Haliliye Camisi’nin bulunduğu konumun yalnızca 50 metre güneyinde yıkık olduğu için çok göze gelmeyen ancak yine de yüksek kalan düzensiz taş örülü dura kalıntısı burada eski bir kilise olduğunu söyler. Söz konusu duranın kilisenin dilem bükeyi (apsis) olduğunu belirttikten sonra, buranın bu kez 60 metre batısında tümü ayakta kalmış olarak görünen yeni ancak günümüze göre yine eski bir kilisenin yapısı bulunur. Bir cami ve iki kilisenin çok yakın olarak burada dip dibe yer alması, yaklaşık 100 yıl öncesine değin Taşucu’nda birlikte yaşayan Müslüman ve Hıristiyan toplumların nasıl iç içe yaşadığına da iyi bir örnek olarak durmaktadır.
Döneminde ayrıca Taşucu içinde bir ilköğretim okulu da yaptıran Hacı Paşa, 1896 yılında yine burada buhar kazanlı bir un değirmeni işletmesi açmıştır. 125 beygir gücünde buharla çalıştığı bilgisi günümüze ulaşan bu un üretim işletmesi, 1928 yılına dayanan bir veriye göre yıllık 134 ton un üretilmiştir. Bu işletmeden günümüze, üzerinde leyleklerin yuva yaptığı bacası kalmış ve bu da onarım çalışmalarından sonra saat dorucuna (kulesine) dönüştürülmüştür. Osmanlı Ülkesi’nin son dönemlerinde yapımı süren Bağdat demiryolu çalışmalarına yaptığı yardımlardan dolayı Hacı Paşa, II. Abdülhamit yakasından ‘Paşalık’ adılı ile betimlenip ünü berkitilmiştir. Ayrıca caminin doğusunda yer alan sokakta, Hacı Paşa’nın 1894 yılında yaptırmış olduğu güzel bir konak görünür. Bu konağa yakın ancak günümüzde olmayan Sadık Taşucu’nun evinde, Taşucu’na 1925 ve 1926 yıllarında iki kez gelen Mustafa Kemal Atatürk konuk edilmiştir. Bu konağın yenilenmesi, Hacı Paşa’nın (Hacı Mehmet Efendi) torunları olan Şahin Dölek ve Halil Dölek yakasından (tarafından) yaptırılmıştır. Haliliye Camisi, 2018 yılı kasım ayı içinde bakım ve onarım çalışmalarına alınmıştır.

Araştırma yazısı ve görseller Aytaç KURTUBA