Ketis bölgesinin yolları konusunda elimizde olan, yeni de diyebileceğimiz belge 1189 yılında gerçekleşmiş üçüncü Haçlı Ordusu günlüklerini tutan Ansbert’in yazmalarıdır. Elimizde olanları kadarı ile Ketis merkezinden geçen, Ketis’in ana yolu hakkında bilgi edinebiliyorsak da yolun Laranda/Karaman ile Claudıopolis/Mut arasını anlatan kısım, henüz elimize ulaşamadığından günlüklerden yeterince yararlanılamamaktadır. Bununla birlikte konu hakkında bir bakış oluşmasına katkı söz konusudur. Bu günlüklerde de geçen, yol üstünde olduğu bildirilen Sibila ve Punura kadim kentleri ile ilgili araştırmalarımızda Ketis bölgesinin tespiti konusunda değerli katkılar yapmıştır.
Yukarıda işaret ettiğim iki nedenle, tamamı yabancı ilk araştırmacılar ve onlardan alıntılama yoluyla konuya açıklık getirmeye çalışan araştırmacılardan farklı olarak, Anemourion’u ilk araştırmacıların “belki” kaydına aldırmadan, tereddütsüz Ketis bölgesi dışına alıyorum.
Her açıdan Anemourion’un Ketis içinde yer alması uygun değildir.
Ketis içinde olabileceğine işaretli Olba’da tereddütsüz Ketis bölgesi dışına alıyorum. Anemourion için öngördüğüm gerekçeler yanında Olba, kendi adı ile bir bölge oluşturmaktadır zaten ve konu ile ilgili araştırmacıların bu konuda hemfikir olmaları da önemli. Bir kısım Olba paraları üzerinde Ketis’de olduğuna dair işaretler bulunmasını, başka bir şekilde açıklamak gerekir, diye düşünüyorum.
Buraya kadar anlatılarımız Ketis’in batı, kuzey ve içlerine yönelik oldu. Belirlediğimiz Ketis bölgesi içinde iki şehir daha var ki, bunlar Dalisandos ve Claudıopolis olup, Ketis içinde olup olmadıkları konusunda tartışma yoktur. Kaldı ki içinde olma dışında bir seçenekleri de yoktur. Bu iki kadim kenti coğrafya, ulaşım olanakları, su kaynakları, yaşamın doğal akışı bir birine sıkıca bağlar.
Dünyada arı bir kültür var mıdır?
Yoktur bence.
İnsanoğlunun büyük tarihsel yürüyüşünde farklı olan sadece dili. Duyguları, ihtiyaçları, hayalleri, yöntemleri alt yapıları evrelerine göre aynı. Bunun için, “güneşin altında ayrı olan hiçbir şey yok” şeklinde bir cümle ile özetlemek mümkün diyebiliriz, durumu. Benzer duygularda sevinir,ağlar, umutlanır, benzer davranışlar ile bunları ifade ederiz. Bu anlamda kaba iletişim için bir dil farklılığı da kalmamıştır aslında.
Peki, insanlık bu duruma yeni mi gelmiştir?
Hayır.
Binlerce yıl önce geldi.
Buradan varmak istediğim yer şudur: Bunun nedeni yaşamı anlama/yorumlama yöntemim gereği maddenin bilinci yaratması. Bu temel bilimsel, matematiksel kuralın coğrafyasının, insan topluluklarının zamanı olmayıp, evren ölçeğinde olmasıdır.
Büyük insanlık isimlendirmeye doğadan başlayıp sosyal gelişmişlik oranında sosyal etkileşime geçmiştir. Bu içerikte dağların, ovaların, nehirlerin adlarını verirken yine onlardan yararlanmış. Örneğin Kalykadnos Nehri Romalılarca da Türklerce de adını renginden alır. Örneğin bir kente birinin adı verildiğinde neden, o ismin kente geçen katkısının göz önünde tutulmasıdır. Bu gerekçe bütün kültürler için geçerlidir.
Ketis içinde kalırsak, Philadelphiea/Malia/Malya adlamaları aynı yer adıdır. Malia Grekçe olup, Malya, Türklerin Malia’yı kendilerine uydurmuş halidir. Türkler buralara geldiğinde bura halkı Malia Burnu’ndan gelmiş Grekler ve Ermeniler’di. Onlar birlikte yaşadı. Grek ve Ermenilerin bölgeden ayrılması sonucu, Malia, Malya oldu.
Coropissos eteklerinde yerleşik Coropisseis kavmi, tepelerinde süzülüp, kendileri için yaşam kaynakları üreten dağa bakıp, Ketis, dedi.
Ketis Dağı’nda insanlardan önce yaban keçileri yaşardı. Yerli halk yaban keçilerinin kılından, ketis dedikleri ipi yapıp çul, çadır örtüsü, giysi üretiyordu. Üretip kullanmakla kalmıyor, üretim merkezlerinden kuzey/güney yönlerinde Dünyaya açılan Pers Yolu üzerinden pazarlayıp iyi para kazanıyorlardı. Zaman içinde bölge dışında bilinirlik arttı ve bölgeye Ketis Bölgesi denildi.
“Kestel” Türklerin keçi kılından ürettiği ipin adıdır.
Kestel’den Coropisseis kavminin ürettiklerini üretir Türkler. Bölge Türkleşince Kestel anlamındaki Ketis, Kestel olur.
Ketis/Coropissos/Kestel/Dağpazarı.
Ketis’e hoş geldiniz.